Maria Zajda

• • • Wymagania edukacyjne
    • Zgody SKS
    • Zdalne nauczanie
    • Wymagania edukacyjne EDB
    • Zasady oceniania- nauczanie zdalne

• • • • Wymagania edukacyjne EDB

      •  

        Wymagania edukacyjne z edukacji dla bezpieczeństwa w klasie VIII szkoły podstawowej

         

        Kryteria oceniania poszczególnych form aktywności.

        Ocenie podlegają: prace klasowe (sprawdziany), kartkówki, ćwiczenia praktyczne, odpowiedzi ustne,  praca ucznia na lekcji, prace dodatkowe oraz szczególne osiągnięcia. Prace klasowe (sprawdziany) są przeprowadzane w formie pisemnej, a ich celem jest sprawdzenie wiadomości i umiejętności ucznia.

        - Pracę klasową planuje się na zakończenie działu, który obejmuje treści teoretyczne.

        - Uczeń jest informowany o planowanej pracy klasowej z co najmniej z tygodniowym wyprzedzeniem.

        - Przed pracą klasową nauczyciel podaje jej zakres programowy.

        - Pracę klasową może poprzedzać lekcja powtórzeniowa, podczas której nauczyciel zwraca uwagę uczniów na najważniejsze zagadnienia z danego działu.

        - Praca klasowa umożliwia sprawdzenie wiadomości i umiejętności na wszystkich poziomach wymagań edukacyjnych, od koniecznego do wykraczającego.

        - Zadania z pracy klasowej są przez nauczyciela omawiane i poprawiane po oddaniu prac. Kartkówki są przeprowadzane w formie pisemnej, a ich celem jest sprawdzenie wiadomości i umiejętności ucznia z zakresu programowego ostatnich jednostek lekcyjnych (maksymalnie trzech).

         - Nauczyciel nie ma obowiązku uprzedzania uczniów o terminie i zakresie programowym kartkówki.

        - Kartkówka powinna być tak skonstruowana, aby uczeń mógł wykonać wszystkie polecenia w czasie nie dłuższym niż 15 minut. Ćwiczenia praktyczne obejmują zadania praktyczne, które uczeń wykonuje podczas lekcji. Oceniając je, nauczyciel bierze pod uwagę: • wartość merytoryczną, • stopień zaangażowania w wykonanie ćwiczenia, • dokładność wykonania polecenia, • staranność i estetykę.

        - Odpowiedź ustna obejmuje zakres programowy aktualnie realizowanego działu. Oceniając ją, nauczyciel bierze pod uwagę: • zgodność wypowiedzi z postawionym pytaniem, • właściwe posługiwanie się pojęciami, • zawartość merytoryczną wypowiedzi, • sposób formułowania wypowiedzi.

        - Plus uczeń może uzyskać m.in. za samodzielne wykonanie krótkiej pracy na lekcji, krótką poprawną odpowiedź ustną, aktywną pracę w grupie, pomoc koleżeńską na lekcji przy rozwiązywaniu problemu, przygotowanie do lekcji.

        - Prace dodatkowe obejmują dodatkowe zadania dla zainteresowanych uczniów, prace projektowe wykonane indywidualnie lub zespołowo, przygotowanie gazetki szkolnej, wykonanie pomocy naukowych, prezentacji (np. multimedialnej). Oceniając ten rodzaj pracy, nauczyciel bierze pod uwagę m.in.: • wartość merytoryczną pracy, • stopień zaangażowania w wykonanie pracy, • estetykę wykonania, • wkład pracy ucznia, • sposób prezentacji, • oryginalność i pomysłowość pracy.

        Szczególne osiągnięcia uczniów, w tym udział w konkursach przedmiotowych (szkolnych i międzyszkolnych), są oceniane zgodnie z zasadami zapisanymi w WSO.  

        - Sprawdziany teoretyczne lub sprawdziany praktycznych umiejętności są obowiązkowe. Oceny z tych sprawdzianów uczniowie mogą poprawiać raz w semestrze, po terminie nie dłuższym niż dwa tygodnie od momentu wpisania oceny do dziennika.

        - Nauczyciel informuje ucznia o otrzymanej ocenie z bieżącej pracy bezpośrednio po jej wystawieniu.

        - Rodzice/opiekunowie prawni mogą uzyskać szczegółowe informacje o wynikach i postępach w pracy ucznia podczas indywidualnych kontaktów z nauczycielem np. poprzez dziennik elektroniczny.

        - Uczeń ma obowiązek uzupełnić braki w wiedzy i umiejętnościach (wynikające np. z nieobecności) w 2 tygodnie od momentu powrotu do szkoły. W przypadku gdy uczeń nie uzupełni brakujących ocen – nauczyciel uwzględnia ten fakt przy wystawianiu oceny na I półrocze oraz oceny końcowo rocznej.

        - Sposób poprawiania klasyfikacyjnej oceny semestralnej lub rocznej regulują przepisy WSO. Dostosowanie wymagań u uczniów ze szczególnymi trudnościami w przyswajaniu wiadomości i opanowywaniu umiejętności praktycznych z przedmiotu - obniża się  poziom wymagań stosownie do ich możliwości.

        Ustalanie przewidywanej śródrocznej i rocznej oceny klasyfikacyjnej   

        - Przy wystawianiu oceny śródrocznej (rocznej) nauczyciel uwzględnia postępy ucznia.             

        - Ocena śródroczna jest ustalona ze wszystkich ocen cząstkowych z pierwszego półrocza, natomiast przy ustalaniu oceny rocznej bierze się pod uwagę ocenę śródroczną oraz wszystkie oceny cząstkowe uzyskane przez ucznia w drugim półroczu.

         

        Ocena śródroczna i roczna nie jest średnią arytmetyczną ocen bieżących.

        Ocena niedostateczna - uczeń::                                                                                        

        Umiejętności i aktywność: nie potrafi wykonać prostych poleceń, wymagających zastosowania podstawowych umiejętności                                                                                                       

        Wiedza: wykazuje braki w wiedzy, które uniemożliwiają dalszy rozwój w ramach przedmiotu

        Ocena dopuszczająca - uczeń::                                                                         

        Umiejętności i aktywność: przy pomocy nauczyciela wykonuje proste polecenia, wykorzystując podstawowe umiejętności                                                                                                          

        Wiedza: wykazuje braki w wiedzy, nie uniemożliwiają one jednak dalszej edukacji i mogą zostać usunięte

        Ocena dostateczna - uczeń::                                                                                                    

        Umiejętności i aktywność: pod kierunkiem nauczyciela wykorzystuje podstawowe źródła informacji, samodzielnie wykonuje proste zadania w trakcie zajęć, przejawia przeciętną aktywność.                                                          Wiedza: opanował podstawowe elementy programu, pozwalające na podejmowanie w otoczeniu działań ratowniczych i zabezpieczających

         

        Ocena dobra - uczeń::                                                                                                               

        Umiejętności i aktywność: samodzielnie korzysta ze wskazanych źródeł informacji, poprawnie rozumuje w kategoriach przyczynowo – skutkowych, samodzielnie wykonuje typowe zadania o niewielkim stopniu złożoności, podejmuje wybrane zadania dodatkowe, jest aktywny w czasie lekcji, poprawnie wykonuje czynności ratownicze, umie dobrać potrzebny sprzęt i wykorzystać niektóre środki ratownicze.

        Wiedza: opanował materiał programowy w stopniu zadowalającym

        Ocena bardzo dobra - uczeń::                                                                                                 

        Umiejętności i aktywność: sprawnie korzysta ze wszystkich dostępnych źródeł informacji, samodzielnie rozwiązuje zadania i problemy postawione przez nauczyciela, jest aktywny na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych (zawodach, konkursach), bezbłędnie wykonuje czynności ratownicze, koryguje błędy kolegów, odpowiednio wykorzystuje sprzęt i środki ratownicze, sprawnie wyszukuje w różnych źródłach informacje o sposobach alternatywnego działania (także doraźnego), umie pokierować grupą rówieśników.                                                                                     

        Wiedza: zdobył pełen zakres wiedzy przewidziany w programie, sprawnie wykorzystuje wiedzę z różnych przedmiotów do rozwiązywania zadań z zakresu edukacji dla bezpieczeństwa

        Ocena celująca - uczeń:                                                                                                        

        Umiejętności i aktywność: inicjuje dyskusję, przedstawia własne (racjonalne) koncepcje rozwiązań, działań, przedsięwzięć, systematycznie wzbogaca swoją wiedzę i umiejętności, dzieli się tym z grupą, odnajduje analogie, wskazuje szanse i zagrożenia określonych rozwiązań, wyraża własny, krytyczny, twórczy stosunek do omawianych zagadnień, argumentuje w obronie własnych poglądów, posługując się wiedzą poza programową.                                                                         

        Wiedza: zdobył wiedzę znacznie wykraczającą poza zakres materiału programowego, ponadto uczeń bierze udział w konkursach przedmiotowych reprezentując szkołę, np. BRD, osiąga w nich wysokie wyniki oraz wykonuje dodatkowe projekty we wcześniejszym uzgodnieniu z nauczycielem.

         

         

         

         

        Jarosław Słoma

         

        Program nauczania edukacji dla bezpieczeństwa

        w szkole podstawowej

         

         

        Punktem wyjścia do napisania Programu nauczania edukacji dla bezpieczeństwa w szkole podstawowej – Żyję i działam bezpiecznie jest Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 1 sierpnia 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2022 r., poz. 1717).

        Program edukacji dla bezpieczeństwa w szkole podstawowej jest adresowany zarówno do nauczycieli w pełni przygotowanych do pracy w tej dziedzinie (wykształcenie – m.in. kierunki: wychowanie obronne, edukacja dla bezpieczeństwa, zarządzanie kryzysowe), jak i do specjalistów innych dyscyplin, którym zagadnienia bezpieczeństwa są bliskie.

        Program uwzględnia uwagi środowisk nauczycielskich i uczniowskich, a także organizacji społeczno-wychowawczych i stowarzyszeń, zebrane przez autora w ciągu trzydziestu lat nieprzerwanej pracy w dziedzinie edukacji obronnej i edukacji dla bezpieczeństwa. Dostarczy on nauczycielom narzędzie:

        • bardzo proste w konstrukcji, zdążające do realizacji założonego celu w sposób możliwie efektywny;
        • nowoczesne (zawierające aktualną wiedzę, opisujące najnowsze osiągnięcia, odnoszące się̨ do aktualnych, obowiązujących regulacji prawnych);
        • skuteczne (podsuwające najefektywniejsze, bezpieczne i sprawne rozwiązania).

        Z takiego myślenia wynika sugestia racjonalnej redukcji treści i położenia nacisku na czynnościowy charakter propozycji skierowanej do ucznia. Do dyspozycji mamy 33 godziny lekcyjne. W proponowanym rozkładzie materiału zaplanowano i rozpisano 26 tematów, łącząc najważniejsze z nich w dwugodzinne bloki (np. pomoc osobie nieprzytomnej, RKO). Pozostałe godziny należy spożytkować na utrwalenie i powtórzenie wiadomości oraz kontrolę osiągnięć ucznia, a także na uzupełnienie wiadomości i dodatkowe przećwiczenie umiejętności. Ilustracją tej koncepcji są propozycje oczekiwanych osiągnięć i kryteriów wymagań, które preferują aktywność intelektualną i działanie ucznia. Najważniejszym zadaniem, jakie stawia program, jest kształtowanie odpowiednich postaw – szacunku dla życia i zdrowia, ratowania i udzielania pomocy poszkodowanym. Cała zaś przekazywana wiedza i nabywane umiejętności stanowią inspirację do dalszego rozwoju ucznia w tym zakresie, na kolejnych etapach edukacyjnych, w trakcie stawania się̨ przez niego dojrzałym, dorosłym i odpowiedzialnym człowiekiem, umiejącym organizować wokół siebie bezpieczeństwo.

        Program umożliwia realizację celów nauczania oraz przekazywanie wiedzy interdyscyplinarnej w sposób ciekawy i niezwykle prosty. Określone w nim cele nauczania, zakres treści oraz oczekiwane osiągnięcia uczniów uwzględniają możliwości psychorozwojowe młodzieży na II etapie edukacyjnym oraz możliwości bazowo-kadrowe większości polskich szkół. Aspekt poznawczy procesu dydaktycznego można wzmocnić przez wykorzystanie wiedzy uczniów zdobytej na lekcjach innych przedmiotów, na wcześniejszych etapach edukacyjnych, a także ze źródeł pozaszkolnych.

         

         

        Cele kształcenia

        Zgodnie z podstawą programową ogólne cele kształcenia to:

        I. Rozumienie istoty bezpieczeństwa państwa.

        II. Przygotowanie uczniów do działań w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń (katastrof i wypadków masowych).

        III. Kształtowanie umiejętności z zakresu podstaw pierwszej pomocy.

        IV. Kształtowanie postaw obronnych.

         

        Szczegółowe cele kształcenia:

        • wyposażenie uczniów w podstawową wiedzę związaną z bezpieczeństwem państwa, zależnym od sytuacji geopolitycznej, gospodarczej oraz aktywności na arenie międzynarodowej;
        • wyposażenie uczniów w wiedzę i umiejętności niezbędne do skutecznego działania w sytuacji zagrożenia oraz do działań zapobiegawczych;
        • przygotowanie uczniów do udzielania poszkodowanym możliwej w określonych warunkach pierwszej pomocy;
        • kształtowanie u uczniów postaw gotowości do niesienia pomocy potrzebującym, humanitaryzmu i altruizmu;
        • rozwijanie u uczniów zdolności organizatorskich i komunikacyjnych oraz umiejętności przywódczych.

         

        Zadania szkoły

        1. Organizowanie zajęć w małych grupach, co umożliwi praktyczne ćwiczenie pożądanych umiejętności (szczególnie dotyczących udzielania pierwszej pomocy).
        2. Zapewnienie niezbędnych pomocy dydaktycznych (szczególnie manekina do ćwiczenia umiejętności związanych z resuscytacją krążeniowo-oddechową) i kontaktów z instytucjami wspomagającymi proces pedagogiczny (jak: straż pożarna, ogniwa zarządzania kryzysowego, Państwowe Ratownictwo Medyczne).
        3. Wspieranie uczniów w pogłębianiu wiedzy i doskonaleniu umiejętności z zakresu edukacji dla bezpieczeństwa oraz zapewnienie im optymalnych warunków rozwoju zdolności i zainteresowań.
        4. Kształtowanie postaw humanitarnych i obywatelskich oraz promowanie przykładów tzw. dobrej praktyki.

         

         

         

        Rozkład materiału wraz z planem wynikowym

         

        EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA

        II etap edukacyjny (klasa VIII szkoły podstawowej)

         

        Rozkład materiału nauczania z planem wynikowym „Żyję i działam bezpiecznie”

        dla szkoły podstawowej edycja 2024-2026

         

        Temat lekcji i liczba godzin	Treści nauczania	Wymagania edukacyjne (kategoria celów)		Punkty podstawy programowej
        		podstawowe (P)   Uczeń:	ponadpodstawowe (PP)   Uczeń:
        R. 1. Postępowanie w sytuacjach zagrożeń
        1. Ostrzeganie o zagrożeniach i alarmowanie     1 h	System wykrywania i alarmowania, aplikacje systemów ostrzegania o zagrożeniach lokalnych Rodzaje alarmów i sygnałów alarmowych Środki alarmowe Zasady zachowania się po ogłoszeniu alarmu	informuje, z jakich systemowych źródeł otrzyma informacje o zagrożeniach definiuje i rozpoznaje rodzaje alarmów i sygnałów alarmowych wymienia podstawowe środki alarmowe	potrafi zainstalować w telefonie komórkowym dostępny w miejscu zamieszkania system ostrzegania o lokalnych zagrożeniach	II.2
        2. Ewakuacja     1 h	Zasady ewakuacji z miejsca zagrożenia Ewakuacja z budynku, m.in. ze szkoły Zapewnienie schronienia, wody i żywności Ewakuacja zwierząt Przeciwdziałanie panice	opisuje kluczowe elementy szkolnej instrukcji ewakuacji: sygnały i środki alarmowe drogi ewakuacji, wyjścia ewakuacyjne znaki ewakuacyjne miejsce zbiórki ewakuowanej ludności zasady zachowania się podczas ewakuacji ze szkoły uczestniczy w próbnej ewakuacji	omawia ogólne zasady ewakuacji różnicuje stopnie ewakuacji	II.3
        3. Zagrożenia i walka z nimi     1 h	Zagrożenia czasu pokoju i czasu wojny Klasyfikacja zagrożeń ze względu na podmiot (zagrożenia bezpieczeństwa osobistego i zbiorowego); źródła zagrożeń Systemy zapewniające bezpieczeństwo wewnętrzne: Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, Państwowe Ratownictwo Medyczne; rola i zasady funkcjonowania PSP i PRM Zadania OSP, GOPR, TOPR, WOPR itp.	rozpoznaje zagrożenia i ich źródła rozróżnia zagrożenia czasu pokoju i zagrożenia czasu wojny wymienia nazwy formacji służb działających na rzecz zwalczania skutków zagrożeń wymienia elementy systemowych rozwiązań zapewniających bezpieczeństwo państwa i obywateli (Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy –KSRG, Państwowe Ratownictwo Medyczne – PRM) wymienia społeczne podmioty działające na rzecz zwalczania skutków zagrożeń	wyjaśnia rolę i zasady funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej oraz Państwowego Ratownictwa Medycznego charakteryzuje działalność społecznych podmiotów ratowniczych, w tym: OSP, GOPR, TOPR wyjaśnia zadania tych podmiotów	II.1 II.4
        4. Pożary                  2 h	Zagrożenia pożarowe w domu i szkole Typowe zagrożenia zdrowia i życia w czasie pożaru Postępowanie na wypadek pożaru Rodzaje i zasady użycia podręcznego sprzętu gaśniczego Sposoby gaszenia najczęściej występujących pożarów	wymienia główne przyczyny pożarów opisuje zasady postępowania podczas pożaru wymienia typowe zagrożenia zdrowia i życia podczas pożaru charakteryzuje zagrożenia pożarowe w domu, szkole i najbliższej okolicy wymienia rodzaje i zasady użycia podręcznego sprzętu gaśniczego potrafi dobrać odpowiedni rodzaj środka gaśniczego w zależności od rodzaju pożaru (np. płonąca patelnia, płonący komputer) rozpoznaje i opisuje sposób użycia podręcznego sprzętu gaśniczego rozpoznaje znaki ochrony przeciwpożarowej rozpoznaje znaki ewakuacji	omawia zasady profilaktyki pożarowej opisuje sposoby gaszenia (w zarodku) najczęściej występujących pożarów omawia zasady troski o własne bezpieczeństwo podczas pożaru opisuje sposoby postępowania osób odciętych przez pożar od dróg ewakuacji wyznacza strefę bezpieczeństwa w sytuacji zagrożenia	II.4 II.5
        5. Powodzie                   1 h	Typowe zagrożenia zdrowia i życia w czasie powodzi Postępowanie na wypadek powodzi	przedstawia typowe zagrożenia zdrowia i życia podczas powodzi, pożaru i innych klęsk żywiołowych wymienia główne przyczyny powodzi opisuje zakres i sposób przygotowania się do planowanej ewakuacji opisuje zasady postępowania podczas powodzi	omawia zasady ewakuacji ludności i zwierząt z terenów zagrożonych wyjaśnia zasady zaopatrzenia ludności ewakuowanej w wodę i żywność uzasadnia potrzebę przeciwdziałania panice opisuje znaczenie kodu kolorystycznego I sygnalizacji manualnej w kontakcie ofiar powodzi z zespołami ratowniczymi	II.4 II.5
        6. Ekstremalne warunki pogodowe     1 h	Zagrożenie lawiną i śnieżycą Intensywna śnieżyca Upały Wichury Burze	opisuje zasady postępowania podczas powodzi śnieżycy i zejścia lawiny proponuje odpowiednie działania zapobiegawcze i ratownicze wobec narastającej fali upałów opisuje sposób przygotowania domu (obejścia) na nadciągające burze i/lub wichury proponuje sposoby postępowania w czasie silnych mrozów, zwłaszcza w odniesieniu do zabezpieczenia domów mieszkalnych i osób podróżnych	przedstawia zasady postępowania w razie zagrożenia lawiną	II.4 II.5
        7. Wypadki i katastrofy komunikacyjne. Niebezpieczne substancje chemiczne     1 h	Przyczyny wypadków komunikacyjnych Zasady postępowania na miejscu wypadku drogowego Zasady postępowania w przypadku awarii środka transportu lub rozszczelnienia zbiorników z substancjami toksycznymi Znaki ostrzegawcze Zasady postępowania po uwolnieniu substancji chemicznej	wyjaśnia zasady postępowania na miejscu wypadku drogowego yjaśnia zasady postępowania w przypadku awarii instalacji chemicznej, środka transportu lub rozszczelnienia zbiorników z substancjami toksycznymi	opisuje obowiązki pieszego i kierowcy podczas przejazdu pojazdu uprzywilejowanego zna możliwości wykorzystania środków podręcznych i masek przeciwgazowych do ochrony ludzi przed szkodliwym wykorzystaniem toksycznych środków przemysłowych oraz bojowych środków trujących	II.4 II.5
        8. Zagrożenia terrorystyczne                     1 h	Pojęcie terroryzmu Zasady zachowania w czasie ataku terrorystycznego	wyjaśnia pojęcie terroryzmu wymienia przykłady skutków użycia środków: biologicznych, chemicznych i wybuchowych w ataku terrorystycznym omawia zasady zachowania się w przypadku zdarzeń terrorystycznych (np. w razie wtargnięcia uzbrojonej osoby do szkoły, centrum handlowego) – sytuacje zakładnicze	wyjaśnia znaczenie pojęcia cyberprzemocy opisuje procedury postępowania w przypadku jej wystąpienia wskazuje niewłaściwe zachowania dotyczące cyberprzemocy; proponuje właściwą na nie reakcję wymienia sposoby zapewnienia sobie bezpieczeństwa w sieci teleinformatycznej	II.4 II.5.
        R. 2. Bezpieczeństwo państwa
        1. Bezpieczny obywatel, bezpieczne państwo                   1 h	Geopolityczne i militarne aspekty bezpieczeństwa państwa Elementy składowe systemu bezpieczeństwa, jego instytucje Bezpieczeństwo państwa w stosunkach międzynarodowych	charakteryzuje geopolityczne aspekty bezpieczeństwa państwa opisuje istotę oraz wymienia elementy składowe systemu bezpieczeństwa, jego poszczególne instytucje, charakter związków między nimi omawia miejsce Polski w organizacjach międzynarodowych	identyfikuje i charakteryzuje dziedziny bezpieczeństwa państwa	I.1 I.2 I.3
        2. Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej                  1 h	Zadania władz w dziedzinie obronności Zadania, struktura, wyposażenie i uzbrojenie Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej Stowarzyszenia i organizacje działające na rzecz obronności	wymienia zadania parlamentu, prezydenta, rady ministrów w dziedzinie obronności oraz elementy systemu obronnego państwa zna i wymienia nazwy formacji mundurowych oraz ich zadania	wymienia zadania Sił Zbrojnych RP podczas klęsk żywiołowych zna podstawowe uzbrojenie i wyposażenie Sił Zbrojnych RP	I.4
        3. Cyberbezpieczeństwo                    1 h	Zagrożenia cyberbezpieczeństwa Zasady bezpieczeństwa w internecie Cyberprzemoc Cyberbezpieczeństwo w wymiarze cywilnym i wojskowym	wymienia zagrożenia cyberbezpieczeństwa w wymiarze cywilnym i wojskowym omawia zasady bezpieczeństwa w sieci zna istotę cyberbezpieczeństwa potrafi odbierać ze zrozumieniem, tworzyć i przedstawiać wypowiedzi dotyczące roli i miejsca cyberbezpieczeństwa militarnego w systemie cyberbezpieczeństwa państwa	•  omawia sposoby reagowania na cyberprzemoc	IV.2
        R. 3. Podstawy pierwszej pomocy
        1. Podstawowe wiadomości z zakresu pierwszej pomocy                 1 h	Obowiązek (prawny i moralny) udzielania pierwszej pomocy Łańcuch przeżycia Rola układu oddechowego, układu krążenia i układu nerwowego w utrzymywaniu podstawowych funkcji życiowych Stan nagłego zagrożenia zdrowotnego, przyczyny szybkiego pogorszenia stanu zdrowia lub zagrożenia życia Aplikacje telefoniczne przydatne w ratownictwie Apteczka pierwszej pomocy	podaje definicję i wymienia cele oraz zadania pierwszej pomocy opisuje prawny i moralny obowiązek udzielania pierwszej pomocy wymienia działania z zakresu pierwszej pomocy opisuje rolę układów: oddychania, krążenia i nerwowego w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu potrafi rozpoznać osobę w stanie zagrożenia życia : wyjaśnia pojęcie „stan zagrożenia życia” wskazuje przyczyny i okoliczności prowadzące do szybkiego pogorszenia stanu zdrowia lub zagrożenia życia opisuje wyposażenie apteczki pierwszej pomocy; wymienia przedmioty, jakie powinny się znaleźć w apteczce, np. domowej, samochodowej, turystycznej	omawia znaczenie podejmowania działań z zakresu udzielania pierwszej pomocy przez świadka zdarzenia; przedstawia jego rolę opisuje następstwa zaburzeń czynności układów: oddychania, krążenia i nerwowego wyjaśnia rolę układu nerwowego, układu krążenia i układu oddechowego w utrzymywaniu podstawowych funkcji życiowych omawia znaczenie „złotej godziny” dla losu poszkodowanych	III.1 III.12
        2. Postępowanie na miejscu zdarzenia                   2 h	Bezpieczeństwo: świadka, ratownika, poszkodowanych, miejsca zdarzenia Środki ochrony osobistej dla ratownika Bezpieczne zdejmowanie rękawiczek jednorazowych Wzywanie profesjonalnej pomocy – numery alarmowe, treść komunikatu Transport poszkodowanych Wywiad SAMPLE	opisuje zasady bezpiecznego postępowania w miejscu zdarzenia, w tym: unikania narażania własnego zdrowia i życia oceniania własnych możliwości rozpoznawania potencjalnych źródeł zagrożenia w kontakcie z poszkodowanym wskazywania sposobu zabezpieczenia się przed zakażeniem w kontakcie z krwią i płynami ustrojowymi – stosowania uniwersalnych środków ochrony osobistej prawidłowo wzywa pomoc: wymienia nazwy służb ratunkowych I podaje ich numery alarmowe wyjaśnia, kiedy należy wezwać pomoc i w jaki sposób przekazać informacje o zdarzeniu	podaje przykład aplikacji na telefon komórkowy wspierającej udzielanie pierwszej pomocy przeprowadza wywiad ratowniczy SAMPLE opisuje podstawowe sposoby transportu poszkodowanych z miejsc niebezpiecznych opisuje transportowe sposoby ewakuowania poszkodowanych z zagrożonych miejsc, dobierając odpowiedni sposób do typologii urazów	III.2 III.4 III.6 III.7
        3. Pomoc osobie nieprzytomnej                   2 h	Łańcuch przeżycia Ocena przytomności poszkodowanego Przyczyny i objawy utraty przytomności Przewracanie poszkodowanego na plecy (jeśli leży w innej pozycji) Udrażnianie dróg oddechowych Ocena oddechu Pozycja bezpieczna Ochrona termiczna i kontrolowanie stanu poszkodowanego Pierwsza pomoc w przypadku omdlenia	opisuje zasady postępowania z osobą nieprzytomną: wymienia objawy utraty przytomności  wymienia przedomdleniowe objawy zwiastujące ocenia przytomność poszkodowanego ocenia czynność oddychania u osoby nieprzytomnej (trzema zmysłami, przez okres do 10 sekund) wyjaśnia mechanizm niedrożności dróg oddechowych u osoby nieprzytomnej udrażnia drogi oddechowe rękoczynem czoło-żuchwa układa osobę nieprzytomną na plecach i w pozycji bezpiecznej zapewnia osobie nieprzytomnej komfort termiczny systematycznie ponawia ocenę oddychania u osoby nieprzytomnej	wymienia i opisuje poszczególne ogniwa łańcucha przeżycia wymienia najczęstsze przyczyny utraty przytomności i omdleń wymienia typowe objawy zwiastujące/poprzedzające omdlenie wskazuje przyczyny uzasadniające pozostawienie osoby nieprzytomnej w pozycji zastanej wskazuje najprostsze sposoby samopomocy w przypadku wystąpienia objawów zwiastujących omdlenie	III.8     III.9
        4. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa                  2 h	Definicja resuscytacji krążeniowo--oddechowej Przyczyny i typowe objawy nagłego zatrzymania krążenia (NZK) Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych, dzieci i niemowląt (algorytm) Obsługa automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED)	wykonuje podstawowe czynności resuscytacji krążeniowo-oddechowej : wyjaśnia pojęcie „nagłe zatrzymanie krążenia”; wymienia jego oznaki podaje przykłady zdarzeń, w których dochodzi do nagłego zatrzymania krążenia opisuje algorytm podstawowych czynności resuscytacyjnych u osoby dorosłej z dbałością o własne bezpieczeństwo wymienia warunki i czynniki zapewniające resuscytację wysokiej jakości omawia uniwersalny algorytm postępowania w nagłym zatrzymaniu krążenia wykonuje na manekinie uciski klatki piersiowej i sztuczne oddychanie samodzielnie i we współpracy z drugą osobą opisuje zastosowanie automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED) ; wyjaśnia jego znaczenie dla zwiększenia skuteczności akcji resuscytacyjnej opisuje algorytm podstawowych czynności  resuscytacyjnych z użyciem AED	wyjaśnia, w jakich sytuacjach można przeprowadzić resuscytację z wyłącznym uciskaniem klatki piersiowej opisuje algorytm podstawowych czynności resuscytacyjnych u niemowląt i dzieci praktycznie wykorzystuje automatyczny defibrylator AED w sytuacjach symulowanych przedstawia aplikacje telefoniczne, służące usprawnieniu i przyspieszeniu dotarcia do najbliższej lokalizacji AED	III.10
        5. Rany i krwotoki                 2 h	Rodzaje ran i krwotoków Wstrząs krwotoczny Opatrunki osłaniający i uciskowy w obrębie różnych części ciała Bandażowanie Środki zastępcze służące do opatrywania ran	różnicuje rany i krwotoki przedstawia metody zapewnienia bezpieczeństwa własnego, osoby poszkodowanej i otoczenia w sytuacjach symulowanych podczas zajęć wykonuje opatrunek osłaniający i uciskowy  na ranę w obrębie kończyny opisuje zagrożenia dla życia związane z utratą dużej ilości krwi w krótkim czasie (wstrząs krwotoczny) omawia zasady postępowania przeciwwstrząsowego omawia skuteczne sposoby tamowania krwawienia z nosa, przewodu pokarmowego omawia zasady opatrywania ran przy urazach głowy, ranach brzucha i klatki piersiowej	wykonuje podstawowe opatrunki osłaniające w obrębie głowy i tułowia zakłada opatrunek uciskowy na rany w obrębie głowy i tułowia omawia okoliczności i sposób zakładania opaski uciskowej proponuje zastosowanie zastępczych środków opatrunkowych d) potrafi zatamować krwotok przy użyciu opatrunku uciskowego	III.2 III.13a-e III.15
        6. Złamania, zwichnięcia i skręcenia                  2 h	Typowe objawy urazów kości i stawów Opatrywanie złamań, skręceń i zwichnięć Sposoby unieruchamiania kończyn za pomocą bandaża, chusty trójkątnej, dostępnych materiałów Postępowanie ratownicze w przypadku urazów kręgosłupa Zapobieganie urazom przy pracy, w sporcie i podczas rekreacji	wymienia objawy najczęstszych obrażeń narządu ruchu opisuje metody udzielania pierwszej pomocy w urazach kończyn w sytuacjach symulowanych prawidłowo unieruchamia kończynę po urazie w zastanej pozycji; wykorzystuje dostępny sprzęt do unieruchomienia złamanej kończyny wymienia sytuacje, w jakich może dojść do urazów kręgosłupa omawia zasady postępowania z poszkodowanymi, u których podejrzewa się urazy kręgosłupa przedstawia metody przenoszenia poszkodowanych z urazem kręgosłupa wymienia przykłady zapobiegania urazom w sporcie, w domu, pracy	wyjaśnia cel doraźnego unieruchamiania kończyny (ograniczenie ruchu, złagodzenie bólu, ograniczenie ryzyka pogłębiania urazu, umożliwienie bezpiecznego transportu) opisuje przykłady powikłań wynikających z urazu kręgosłupa	III.13f-h
        7. Oparzenia i odmrożenia               1 h	Oparzenia termiczne i chemiczne – okoliczności, objawy, pierwsza pomoc Udar słoneczny i udar cieplny – objawy, pierwsza pomoc Wychłodzenie i odmrożenie – przyczyny, pierwsza pomoc Zapobieganie oparzeniom (środowisko domowe, małe dzieci)	opisuje typowe okoliczności i objawy wystąpienia udarów termicznego i słonecznego omawia sposoby udzielania pierwszej pomocy w przypadku udau słonecznego i termicznego wyjaśnia, na czym polega udzielanie pierwszej pomocy w oparzeniach: - wyjaśnia pojęcie „oparzenie” - wymienia przyczyny i rodzaje oparzeń - omawia zasady postępowania w przypadku    oparzenia termicznego i chemicznego - demonstruje metodę chłodzenia w przypadku   oparzenia kończyn wyjaśnia na czym polega udzielanie pierwszej pomocy w przypadku odmrożeń i znacznego wychłodzenia organizmu	podaje przykłady sposobów zapobiegania oparzeniom, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska domowego i małych dzieci proponuje działania zapobiegające odmrożeniom i nadmiernemu wychłodzeniu organizmu szacuje powierzchnię oparzeń u dorosłych i dzieci proponuje działania zapobiegające wystąpieniu udarów słonecznego i termicznego	III.14
        8. Zadławienie, zawał serca, udar mózgu, cukrzyca, napad padaczkowy                1 h	Pierwsza pomoc w przypadku: zadławienia zawału serca udaru mózgu napadu padaczkowego hipo- lub hiperglikemii	opisuje sposób udzielania pierwszej pomocy w przypadku : zadławienia zawału serca udaru mózgu  napadu padaczkowego  hipo lub hiper glikemii wymienia ich objawy	stosuje schemat diagnostyczny FAST i prawidłowo interpretuje informacje zebrane przy jego pomocy	III.2 III.3 III.5 III.11
        9. Tonięcie, porażenie prądem, zatrucie, wstrząs anafilaktyczny, ciało obce w oku, ukąszenie, użądlenie                1 h	Pierwsza pomoc w przypadku: zatrucia (pokarmowego, gazem, środkami psychoaktywnymi, alkoholem, lekami) tonięcia porażenia prądem ukąszenia użądlenia wstrząsu anafilaktycznego ciała obcego w oku	opisuje sposób udzielania pierwszej pomocy w przypadku : napadu duszności/ napadu astmy oskrzelowej  porażenia prądem  ukąszenia lub użądlenia  pogryzienia przez zwierzęta wyjaśnia, na czym polega udzielanie pierwszej pomocy we wstrząsie : wymienia najważniejsze przyczyny wstrząsu opisuje wynikające z niego zagrożenia -stosuje zasady postępowania przeciwwstrząsowego opisuje sytuacje, w jakich dochodzi do tonięcia; omawia zagrożenia związane z wodą rozumie, na czym polega udzielanie pierwszej pomocy w zatruciach : omawia zatrucie tlenkiem węgla (czadem), lekami  i środkami odurzającymi; opisuje zasady bezpieczeństwa w pomieszczeniach skażonych tlenkiem węgla, gazami toksycznymi  w sytuacji symulowanej podejmuje prawidłowe działania wobec osoby, u której podejrzewa się zatrucie	odtwarza etapy pomocy w podtopieniach; w sytuacji symulowanej podejmuje czynności pierwszej pomocy po wydobyciu poszkodowanego z wody (pozycja bezpieczna, zapobieganie zachłyśnięciu i wychłodzeniu) wyjaśnia, jak zapobiegać tonięciu i  wypadkom w zbiornikach wodnych	III.2 III.3 III.5
        R. 4. Kształtowanie postaw obronnych
        1. Wstęp do szkolenia strzeleckiego   1 h	Zasady posługiwania się bronią Zasady bezpieczeństwa na strzelnicy Postawy strzeleckie Zgrywanie przyrządów celowniczych	zachowuje zasady bezpieczeństwa podczas posługiwania się bronią (BLOS) przestrzega regulaminu strzelnicy wykonuje polecenia prowadzącego strzelanie przyjmuje postawy do strzelania z broni krótkiej i długiej (stojąc, klęcząc, leżąc) opisuje indywidualne ochronniki wzroku i / lub słuchu ładuje i odbezpiecza oraz zabezpiecza broń zgrywa przyrządy celownicze	wyjaśnia wpływ rodzaju przyrządów celowniczych i rodzaju amunicji na efekty strzelania Wymienia konsekwencje przyjmowania nieprawidłowych postaw strzeleckich	IV.3
        2. Terenoznawstwo     1 h	Definicja terenoznawstwa Planowanie trasy Rodzaje map Orientowanie się w terenie za pomocą kompasu, busoli, GPS i punktów charakterystycznych	zna podstawy orientowania się w terenie  potrafi wskazywać kierunki stron świata za pomocą kompasu i GPS, potrafi orientować się w terenie za pomocą charakterystycznych przedmiotów terenowych; potrafi używać różnych rodzajów map do orientacji w terenie.	umie zaplanować trasę przemarszu w terenie	IV.1
        TEMAT DODATKOWY
        22. Profilaktyka zdrowotna – wybrane zagadnienia                  1 h	choroby cywilizacyjne stres i sposoby walki z nim wybrane problemy zdrowia psychicznego depresja zaburzenia odżywiania uzależnienia behawioralne		wymienia główne choroby cywilizacyjne oraz ich przyczyny wymienia najskuteczniejsze sposoby zapobiegania chorobom cywilizacyjnym proponuje skuteczne sposoby ograniczające skutki stresu wymienia typowe objawy depresji proponuje sposoby uniknięcia najczęstszych uzależnień behawioralnych
        Razem: 29 h Powtórzenie i podsumowanie wiadomości po każdym rozdziale: 4 h   Do dyspozycji nauczyciela: 2-3 h

         

        Procedury osiągania szczegółowych celów edukacyjnych

        Interdyscyplinarny charakter edukacji dla bezpieczeństwa wymaga od nauczycieli bogatego warsztatu pracy, zwłaszcza stosowania różnorodnych metod nauczania i wielu urozmaiconych środków dydaktycznych. Czynnościowa specyfika programu, w powiązaniu z opisaniem podstawy programowej językiem wymagań (umiejętności ucznia), wysuwa niektóre metody przed inne, z których nie należy jednak rezygnować całkowicie. Zaprezentowane niżej tabelaryczne zestawienie metod proponowanych w edukacji dla bezpieczeństwa uwzględnia jedynie ich efektywność przy realizacji konkretnych tematów lekcji. Ich kolejność nie jest rankingiem; stanowi propozycję jak najefektywniejszego ich wykorzystania w procesie dydaktyczno-wychowawczym.

        W procesie kształcenia szczególne znaczenie mają metody aktywizujące, ponieważ pobudzają myślenie w kategoriach przyczynowo-skutkowych, uczą poszukiwania analogii, zmierzają do wynajdywania alternatywnych sposobów działania, a wszystkie te umiejętności są niezwykle przydatne w sytuacjach kryzysowych.

        W edukacji dla bezpieczeństwa niezwykle efektywne okazuje się emocjonalne wzmocnienie procesu dydaktyczno-wychowawczego[1].

        Celowe jest zapoznanie się nauczyciela z treścią podstawy programowej wcześniejszego i następnego etapu edukacyjnego, a także z podstawą programową wychowania fizycznego, biologii, chemii, fizyki i techniki. Ułatwi to znacznie budowę własnego planu dydaktycznego oraz krytyczną analizę różnych programów nauczania i oferowanych podręczników. Proces nauczania przedmiotu będącego połączeniem wielu dyscyplin naukowych (m.in.: chemii, fizyki, biologii, historii, medycyny) wymaga od nauczyciela erudycji, wysokiej kultury pracy i bardzo dobrego przygotowania warsztatowego. Różnorodność poruszanych zagadnień skłania z kolei do łączenia stosowanych metod i dbałości o aktualność prezentowanych treści, co wymusza indywidualne poszukiwania, szczególnie z wykorzystaniem internetu. Nie należy się także wahać przed podjęciem współpracy z ogniwami zarządzania kryzysowego, strażą pożarną czy Państwowym Ratownictwem Medycznym.

        W celu efektywnego osiągania założonych celów edukacyjnych warto starannie dobierać miejsca zajęć. Nauczyciel, kierując się własnym doświadczeniem pedagogicznym, stanem bazy dydaktycznej, wyposażeniem szkoły oraz dostępnością tzw. instytucji społecznego otoczenia szkoły (głównie służby zdrowia i straży pożarnej), powinien dążyć do zmaksymalizowania aktywności uczniów i do wyzwalania postaw humanitarnych, poszukujących i twórczych.

         

         

         

         

         

        Proponowane metody realizacji programu

        Lp.	Metoda	Krótka charakterystyka	Przykład tematu do realizacji (lekcja lub jej fragment)
        1.	Instruktaż	Sprawne i zrozumiałe dla odbiorcy przedstawienie zasad wykonywania czynności	Rany i krwotoki
        2.	Pokaz	Zademonstrowanie działania sprzętu, urządzenia, maszyny	Resuscytacja krążeniowo-oddechowa
        3.	Ćwiczenia praktyczne	Wykonywanie przez uczniów czynności związanych z tematem lekcji w celu wykształcenia właściwych nawyków, szybkości działania, precyzji, poprzedzone instruktażem i pokazem	Pomoc osobie nieprzytomnej
        4.	Wykład uczestniczący	Wzbogacanie wykładu metodami poglądowymi i środkami działającymi na różne receptory. Istotą wykładu uczestniczącego jest wyzwolenie aktywnego współudziału słuchaczy, np. przez pytania i analogie.	Ostrzeganie o zagrożeniach i alarmowanie
        5.	Dyskusja	Wymiana poglądów (argumentów), ścieranie się stanowisk kilku lub więcej rozmówców	Cyberbezpieczeństwo
        6.	Drama	Metoda nastawiona na oddziaływanie psychologiczne i wpływ wychowawczy. Odgrywanie ról pozwala poznać różne aspekty sytuacji oraz motywację i emocje kreowanych postaci.	Wypadki i katastrofy komunikacyjne. Niebezpieczne substancje chemiczne
        7.	Burza mózgów	Dążenie do uzyskania od uczniów jak największej liczby odpowiedzi, propozycji, skojarzeń	Ewakuacja
        8.	Pytania i odpowiedzi	Metoda wielofunkcyjna, umożliwiająca rozpoznanie stanu wiedzy i umiejętności uczniów. Ukierunkowuje tok rozważań i wypowiedzi, ewaluuje, diagnozuje i monitoruje zarówno pracę uczniów, jak i nauczyciela.	Postępowanie na miejscu zdarzenia
        9.	Analiza przypadku	Omówienie i interpretacja zdarzeń, głównie w celach prewencyjnych i wychowawczych	Zagrożenia i walka z nimi
        10.	Wywiad	Rozmowa w celu uzyskania informacji, np. od uczestników rzeczywistych zdarzeń. Bardzo wzmacnia proces wychowawczy.	Zagrożenia terrorystyczne
        11.	Projekt	Samodzielna realizacja przez uczniów zadania przygotowanego przez nauczyciela na podstawie wcześniej ustalonych założeń.	Terenoznawstwo

         

         

        Standaryzacja procesu kształcenia

        Planowanie przebiegu procesu dydaktyczno-wychowawczego to niezwykle ważna, a zarazem trudna umiejętność, wpływająca istotnie na sprawność i efektywność warsztatową nauczyciela. Planowanie pracy powinno być przemyślanym doborem treści nauczania, metod, form realizacji procesu kształcenia i środków, jakimi zamierzamy się posłużyć, aby osiągnąć wyznaczone cele. Powinno być procesem twórczym („szycie na miarę”), dostosowanym do specyfiki grupy, możliwości szkoły i warsztatowego zaawansowania nauczyciela. Autonomia pracy nauczyciela daje możliwość przesuwania tematów w ramach propozycji programowej lub rozwijania wybranych treści. We wszystkich poczynaniach planistycznych (konieczne jest dysponowanie rozkładem materiału i/lub planem wynikowym) powinno się dążyć do takiego zorganizowania zajęć, aby wprowadzić ucznia w rolę odkrywcy i rozwinąć w nim umiejętność samokształcenia oraz ciekawość poznawczą. Podstawowym elementem takiej twórczej postawy ucznia jest odpowiednia motywacja. Rozwija się ona dzięki uświadomieniu i przyswojeniu celów lekcji, właściwemu stosowaniu ocen, szczególnie zaś dzięki postawie nauczyciela i dawanemu przez niego przykładowi osobistemu.

        Cele kształcenia to świadome – planowane i oczekiwane, a zarazem konkretne i wymierne – efekty edukacji. Zostały one podzielone na szczegółowo wyodrębnione kategorie. Nadrzędnym celem jest jednak dobro ucznia, rozumiane jako jego wszechstronny, harmonijny rozwój i szkolny sukces.

         

        Kategorie celów[2]

        • Poziom I – wiadomości

        1. Zapamiętywanie wiadomości (dyspozycja ucznia do przypominania sobie określonych nazw, terminów, praw, faktów i zasad)
        2. Zrozumienie wiadomości (uczeń przedstawia poznane wiadomości według własnego schematu rozumowania, potrafi je systematyzować)

        • Poziom II – umiejętności

        3. Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych (umiejętność praktycznego zastosowania zdobytych wiadomości według najczęściej występujących algorytmów zachowań)
        4. Stosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych i problemowych (świadczy o opanowaniu przez ucznia wiedzy z poziomów A i B oraz umiejętności z poziomu C, a także o swobodnym, syntetycznym stosowaniu posiadanych zasobów kompetencji do rozwiązywania skomplikowanych trudności)

        • Poziom III – postawy

        5. Stosunek do społeczeństwa (chęć współpracy, nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów, więzi społecznych,  przestrzeganie zasad współżycia i norm społecznych)
        6. Potrzeby i aspiracje (świadomość potrzeby zdobywania wiedzy, rozwijanie własnych zainteresowań, uzdolnień)

         

        Posługiwanie się opisanymi wyżej ogólnymi celami może sprawiać trudności w monitorowaniu sposobu i poziomu ich realizacji. Należy je zatem odpowiednio doprecyzować, dbając o ich kryterialną mierzalność. Płynne przejście od ogółu do szczegółu pozwalają osiągnąć cele operacyjne. Wszystkie czynności nauczyciela związane z realizacją właściwie zaplanowanej lekcji muszą zostać podporządkowane osiągnięciu poszczególnych celów operacyjnych.

         

        Klasyczna (modelowa) struktura celu operacyjnego

        Składnik	Opis składnika	Przykład Uczeń:
        1a. Czynności ucznia 1b. Treść czynności	Opis zachowania ucznia wyrażony czasownikiem operacyjnym Przedmiot, materiał, temat, którego działanie dotyczy	wskazuje środki opatrunkowe służące do opatrywania ran
        2. Warunki działania	Okoliczności, w których działanie ucznia ma zaistnieć (dane, środki, utrudnienia itp.)	po zapoznaniu się z wyposażeniem apteczki pierwszej pomocy
        3. Kryterium (ilościowe/jakościowe)	Określenie minimalnego poziomu realizacji (po jego osiągnięciu można uznać, że dana czynność została opanowana)	poprawnie wskazuje przynajmniej trzy środki opatrunkowe

         

        Opracowanie na podstawie: R. Mager, Preparing instructional objectives [za:] Program NOWA SZKOŁA – materiały szkoleniowe dla rad pedagogicznych, CODN, Warszawa 1999.

         

        Cele wyrażone wieloznacznie, z zastosowaniem czasowników operacyjnych

        Taksonomia celów nauczania	Określenie wieloznaczne	Określenie konkretne – operacyjne
        Poziom I A – zapamiętywanie wiadomości     B – rozumienie wiadomości	wiedzieć     rozumieć	nazywać definiować wyliczać identyfikować streszczać wyjaśniać rozróżniać opisywać
        Poziom II C – stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych     D – stosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych i problemowych	kształtować       kształtować	stosować projektować wybierać porównywać wykrywać proponować (metodę) planować
        Poziom III E – stosunek do społeczeństwa       F – potrzeby i aspiracje	wyrażać       wyrażać	nawiązywać utrzymywać przestrzegać rozumieć podejmować rozwijać doskonalić osiągać

        Opracowanie na podstawie: K. Ciżkowicz, J. Ochenduszko, Pracownia pomiaru osiągnięć szkolnych. Materiały szkoleniowe Kujawsko-Pomorskiego Centrum Edukacji Nauczycieli, Bydgoszcz 1986; Program NOWA SZKOŁA – materiały szkoleniowe dla rad pedagogicznych, CODN, Warszawa 1999.

         

        Właściwa konstrukcja celów kształcenia umożliwia odpowiedni dobór wymagań programowych do poszczególnych ocen. Ich należyte zhierarchizowanie sprzyja indywidualizacji, motywowaniu (nie są ani zbyt łatwe, ani zbyt trudne, co zwykle zniechęca do działania), monitorowaniu rozwoju uczniów oraz ewaluacji własnej pracy.

         

        Poziomy wymagań według B. Niemierki

        • K – wymagania konieczne, na ocenę dopuszczającą, obejmują wiedzę i umiejętności proste, łatwe do opanowania i zapamiętania dla każdego ucznia, niezbędne w dalszej edukacji, często przydatne w życiu.
        • P – wymagania podstawowe, na ocenę dostateczną, to zasób wiedzy i umiejętności możliwy do opanowania przez uczniów przeciętnych, średnio uzdolnionych, niewykraczający poza wymagania podstawy programowej, przydatny w życiu, znaczący w dalszej edukacji; wraz z wymaganiami poziomu K tworzy niezbędny zasób najistotniejszych wiadomości i umiejętności.
        • R – wymagania rozszerzające, na ocenę dobrą, obejmują wiedzę i umiejętności bardziej złożone, o wyższym poziomie trudności, wymagające twórczego podejścia, stanowiące rozwinięcie wymagań opisanych wcześniej, zarówno w odniesieniu do szczegółowości, jak i przydatności w życiu codziennym. Nie są niezbędne w dalszej nauce.
        • D – wymagania dopełniające, na ocenę bardzo dobrą, stanowią zasób wiedzy i umiejętności trudny do opanowania, wymagający dużego nakładu pracy, korzystania z różnych źródeł wiedzy. W życiu codziennym bywają przydatne rzadko, pośrednio.
        • W – wymagania wykraczające, na ocenę celującą, obejmują wiedzę i umiejętności wykraczające poza program nauczania; obrazują indywidualny wkład pracy i osobiste zainteresowania uczniów.

         

        Właściwe skatalogowanie i usystematyzowanie wymagań programowych jest podstawą rzetelnej oceny rozwoju uczniów i wystawiania ocen szkolnych.

         

        Poziom					Ocena
        K	P	R	D	W
        –	–	–	–	–	1
        X	–	–	–	–	2
        X	X	–	–	–	3
        X	X	X	–	–	4
        X	X	X	X	–	5
        X	X	X	X	X	6

         

        Praktyka często komplikuje sytuację modelową. Oto przykład: uczeń spełnia wymagania z poziomów D i W, ale wykazuje duże braki lub całkowity brak wiedzy na poziomach najniższych – K i P. Co wówczas czynić? Jak ocenić ucznia? W rozwiązywaniu takich i podobnych dylematów pomocne są podstawy pomiaru dydaktycznego – narzędzia i procedury działania. Wszystkie czynności nauczyciela zmierzające do osiągnięcia celów określonej jednostki dydaktycznej są weryfikowane przez ich efektywność. Tę z kolei odnosi się do oczekiwanych osiągnięć ucznia, wynikających z wymagań programowych, które można traktować jako standardy kształcenia. Bardzo popularne w wielu przedmiotach i na różnych etapach kształcenia stało się określanie wymagań podstawowych (P – konieczne i podstawowe łącznie), ponadpodstawowych (PP – rozszerzające i dopełniające łącznie) oraz wykraczających (W).

         

        Kryteria doboru	Wymagania
        	P	PP	W
        Poziom trudności	– bardzo łatwe	– trudne, złożone	– bardzo trudne, skomplikowane
        Przydatność	– praktyczne, przydatne w życiu	– mało przydatne	– stosowane sporadycznie, niekonwencjonalne
        Niezbędność	– wymagane do dalszej nauki, postępów wiedzy i umiejętności – kluczowe, elementarne	– rozszerzające, pogłębiające i systematyzujące zasób wiedzy i umiejętności	– wybiegające poza wiedzę ogólną z przedmiotu – specjalizujące
        Niezawodność	– empiryczne, racjonalne, sprawdzalne, powtarzalne – wdrażane w praktyce	– problematyczne, złożone	– hipotetyczne, prawdopodobne

        Opracowanie na podstawie: B. Niemierko, Między oceną szkolną a dydaktyką, WSiP, Warszawa 1999.

         

        Kontrola i ocena osiągnięć uczniów, zasady i kryteria oceniania

        Systematycznej, planowej kontroli i ocenie podlegają wszystkie formy aktywności uczniów: wypowiedzi, czynności polecone przez nauczyciela, wytwory pracy (albumy tematyczne, mapy, schematy, wykresy, katalogi itp.), odpowiedzi, rozwiązywanie krzyżówek, kartkówki, sprawdziany, testy, aktywność na zajęciach (uczestnictwo w dramie, ćwiczeniach, dyskusji – poprawność działania, logika argumentacji, oryginalność i przydatność proponowanych rozwiązań), zachowanie w trakcie zajęć – obserwacja uczestnicząca (głównie w sferze postaw).

        Wszystkie oceny należy opierać na czytelnych kryteriach i powszechnie obowiązujących zasadach. Oto one:

        1. Szczegółowo określone są wymagania na konkretne oceny szkolne.
        2. Wymienione są wszystkie formy kontroli stopnia opanowania materiału oraz postępów w nauce (klasówka, kartkówka, odpowiedź ustna itd.).
        3. Formy te są bardzo dokładnie zdefiniowane, a dopuszczalność ich użycia jest także wyraźnie wskazana. Na przykład:

        • odpowiedź ustna może mieć miejsce po każdej lekcji danego przedmiotu; jej zakres obejmuje problematykę trzech ostatnich zajęć;

        • praca klasowa – forma kontroli kończąca działy programu; jest pisana po uprzedniej zapowiedzi, z wyprzedzeniem co najmniej 7 dni. Poprzedzona jest zwykle lekcją obejmującą powtórzenie i utrwalenie materiału.

        4. Określone są terminy i sposoby poprawiania ocen oraz zwrotu prac pisemnych.
        5. Przedstawione są procedury komisyjno-odwoławcze – przedmiotowa i szkolna – oraz formy informowania rodziców.
        6. Rozkład materiału, kryteria ocen i tym podobne opracowania wywieszone są na klasowej tablicy (mogą także być dostępne na szkolnej stronie internetowej).
        7. Ustalone są tryb i terminy nadrabiania zaległości z powodu nieobecności oraz forma ich zaliczania.
        8. Wszyscy, bez wyjątku, przestrzegają tych zasad na równych prawach.

         

        Podstawą do wyprowadzenia wniosku, że uczniowie opanowali wiedzę i umiejętności przewidziane programem, jest obserwacja prowadzona systemowo, a więc w sposób planowy, ukierunkowany, właściwie dokumentowany, na wysokim poziomie warsztatowym. Opanowanie przez uczniów wymagań na poziomie podstawowym potwierdza skuteczność warsztatową nauczyciela i wspólny sukces pedagogiczny. W myśl założeń współczesnej myśli pedagogicznej ocena, oprócz spełniania pozostałych funkcji, powinna informować ucznia i nauczyciela, co już zostało osiągnięte i dopracowane, a co wymaga dalszego doskonalenia i wzmożonego wysiłku. Niezbędne staje się więc wypracowanie własnych kryteriów, stworzenie (oprócz wewnątrzszkolnego systemu oceniania) także własnego, przedmiotowego systemu oceniania. Przedstawione niżej zestawienie to propozycja, którą można dostosować do konkretnych warunków. Ponieważ program z założenia ma charakter czynnościowy, pierwszoplanowym kryterium stają się umiejętności ucznia. Istotne są także zaangażowanie ucznia w proces nauczania – uczenia się, jego aktywność, utożsamianie się z problematyką i przejawianie zainteresowania. W dalszej kolejności ocenie powinien podlegać cały zasób wiedzy.

         

         

         

         

         

         

         

         

         

         

        Propozycja kryteriów oceniania

        Ocena	Umiejętność i aktywność Uczeń:	Wiedza Uczeń:
        Celująca	inicjuje dyskusję przedstawia własne (racjonalne) koncepcje rozwiązań, działań, przedsięwzięć systematycznie wzbogaca swoją wiedzę i umiejętności, dzieli się tym z grupą odnajduje analogie, wskazuje szanse i zagrożenia określonych rozwiązań wyraża własny, krytyczny, twórczy stosunek do omawianych zagadnień argumentuje w obronie własnych poglądów, posługując się wiedzą pozaprogramową	zdobył wiedzę znacznie wykraczającą poza zakres materiału programowego
        Bardzo dobra	sprawnie korzysta ze wszystkich dostępnych źródeł informacji samodzielnie rozwiązuje zadania i problemy postawione przez nauczyciela jest aktywny na lekcjach i zajęciach pozalekcyjnych (zawodach, konkursach) bezbłędnie wykonuje czynności ratownicze, koryguje błędy kolegów odpowiednio wykorzystuje sprzęt i środki ratownicze sprawnie wyszukuje w różnych źródłach informacje o sposobach alternatywnego działania (także doraźnego) umie pokierować grupą rówieśników	zdobył pełen zakres wiedzy przewidziany w programie sprawnie wykorzystuje wiedzę z różnych przedmiotów do rozwiązywania zadań z zakresu edukacji dla bezpieczeństwa
        Dobra	samodzielnie korzysta ze wskazanych źródeł informacji poprawnie rozumuje w kategoriach przyczynowo-skutkowych samodzielnie wykonuje typowe zadania o niewielkim stopniu złożoności podejmuje wybrane zadania dodatkowe jest aktywny w czasie lekcji poprawnie wykonuje czynności ratownicze, umie dobrać potrzebny sprzęt i wykorzystać niektóre środki ratownicze	opanował materiał programowy w stopniu zadowalającym
        Dostateczna	pod kierunkiem nauczyciela wykorzystuje podstawowe źródła informacji samodzielnie wykonuje proste zadania w trakcie zajęć przejawia przeciętną aktywność	opanował podstawowe elementy programu, pozwalające na podejmowanie w otoczeniu działań ratowniczych i zabezpieczających
        Dopuszczająca	przy pomocy nauczyciela wykonuje proste polecenia, wykorzystując podstawowe umiejętności	wykazuje braki w wiedzy, nie uniemożliwiają one jednak dalszej edukacji i mogą zostać usunięte
        Niedostateczna	nie potrafi wykonać prostych poleceń, wymagających zastosowania podstawowych umiejętności	wykazuje braki w wiedzy, które uniemożliwiają dalszy rozwój w ramach przedmiotu

         

        Bardzo wartościowym narzędziem kontroli osiągnięć szkolnych ucznia są testy, szczególnie opracowane indywidualnie przez nauczycieli, ponieważ oni najlepiej znają możliwości grupy, z którą pracują, oraz swoje możliwości warsztatowe. Do tworzenia testów wykorzystuje się najczęściej zadania:

        1. otwarte:

        – z luką (wymagające uzupełnienia zdania przez wstawienie brakującego wyrazu);

        – wymagające krótkiej odpowiedzi (udzielonej za pomocą liczb, wyrazu lub prostego zdania);

        – wymagające rozszerzonej odpowiedzi (w formie rozwiniętej, często rozprawki);

        2. zamknięte:

        – „prawda – fałsz” (wymagające określenia prawidłowości podanego stwierdzenia);

        – wielokrotnego wyboru (wymagające wskazania prawidłowej odpowiedzi wśród wielu propozycji);

        – dobieranie par poprawnych stwierdzeń.

        Podkreślmy wreszcie – obowiązkiem nauczyciela jest diagnoza pedagogiczna oraz systematyczne monitorowanie efektów własnej pracy.

         

         

         

         

         

         

         

         

        Przykład konstrukcji testu wielostopniowego

        Poziom wymagań	Liczba zadań	Oczekiwania . norma wymagań	Ocena
        Podstawowy	12	6 P	2
        		9 P	3
        Ponadpodstawowy	6	9 P + 3 PP	4
        		9 P + 5 PP	5
        Wykraczający	1	9 P + 5 PP i 1 W	6

         

        Ilustracją rozwiązań zaproponowanych w tabeli jest opatrzony komentarzem schemat graficzny przedstawiony poniżej.

        

        Ze względu na prawo ucznia do popełniania błędów i mając na uwadze prawdopodobieństwo niedoskonałej konstrukcji zadań dobranych przez nauczyciela (źle dobrany poziom wymagań czy stopień trudności) sugeruje się normę 75% dla ocen dostatecznej i bardzo dobrej. Oceny dopuszczającą i dobrą wystawia się według norm tradycyjnych, określonych arbitralnie – tutaj na poziomie 50% (z zakresu P lub PP). W zadaniach wykraczających warto zwiększyć te normy o około 10%.

         

         

         

        Przykładowa karta obserwacji pracy ucznia w ramach edukacji dla bezpieczeństwa na II etapie edukacyjnym

        Klasa: …………...	Uczeń: ………………….. …………………..	Data obserwacji: ……………………...	Temat: …………………………………………………………………………………… Zakres treści: ……………………………………………………………………………………
        Wymagania			Prezentowane formy aktywności w zakresie:
        			wiedzy	umiejętności	postaw
        P
        PP
        W
        Wnioski z obserwacji:

         

         

         

         

         

         

         

         

        Wyposażenie szkoły w środki dydaktyczne do realizowania przedmiotu (przy założeniu, że klasa liczy nie więcej niż 24 uczniów)

        Lp.	Nazwa środka dydaktycznego	Kategoria potrzeb / liczba egzemplarzy
        		konieczne	przydatne
        1.	Manekin (fantom) do nauki resuscytacji krążeniowo-oddechowej	1	4
        2.	Defibrylator automatyczny AED		1
        3.	Apteczka pierwszej pomocy (torba, plecak apteczny) z pełnym wyposażeniem	1	4
        4.	Koc	2	6
        5.	Karimata		6
        6.	Folia termoizolacyjna	4	6
        7.	Bandaż elastyczny 10 cm × 4 m	12	24
        8.	Chusta trójkątna	2	12
        9.	Szyna Kramera (lub inna), krótka	2	12
        10.	Trójkąt ostrzegawczy	2	4
        11.	Kamizelka odblaskowa	2	6
        12.	Maska twarzowa lub folia z zastawką do wykonywania oddechów ratowniczych	2	1 na osobę
        13.	Jałowe kompresy gazowe różnej wielkości (np. 9 cm × 9 cm, 0,5 m2)	12	24
        14.	Płyta z filmami dotyczącymi pierwszej pomocy		1

         

        Nie wolno zapominać o takich środkach nietrwałych, jak gaza, materiały opatrunkowe i płyn do dezynfekcji manekinów czy rękawiczki ochronne, zużywane szybko i w dużych ilościach. Dotyczy to także masek twarzowych i folii z zastawką do wykonywania oddechów ratowniczych.