Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy V
Wymagania edukacyjne z biologii
dla klasy V szkoły podstawowej
oparte na Programie nauczania biologii „Puls życia”
rok szkolny 2023/2024
DZIAŁ I – Biologia jako nauka
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
Uczeń:
• wskazuje biologię jako naukę o organizmach
• wymienia czynności życiowe organizmów podaje przykłady dziedzin biologii
• wskazuje obserwacje i doświadczenia jako źródła wiedzy biologicznej
• wymienia źródła wiedzy biologicznej
• z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie metodą naukową
• wskazuje obserwacje i doświadczenia jako źródła wiedzy biologicznej
• wymienia źródła wiedzy biologicznej z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie metodą naukową
OCENA DOSTATECZNA
Uczeń:
• określa przedmiot badań biologii jako nauki
• opisuje wskazane cechy organizmów
wyjaśnia, czym zajmuje się wskazana dziedzina biologii
• porównuje obserwację
z doświadczeniem jako źródła wiedzy biologicznej• korzysta ze źródeł wiedzy wskazanych przez nauczyciela
• podaje nazwy wskazanych przez nauczyciela części mikroskopu optycznego
• z pomocą nauczyciela wykonuje proste preparaty mikroskopowe oblicza powiększenie mikroskopu optycznego
OCENA DOBRA
Uczeń:
• wykazuje cechy wspólne organizmów
• opisuje czynności życiowe organizmów
• na podstawie opisu przeprowadza doświadczenie metodą naukową
• rozróżnia próbę kontrolną i próbę badawczą
• opisuje źródła wiedzy biologiczne j wymienia cechy dobrego badacza
• samodzielnie opisuje budowę mikroskopu optycznego
• samodzielnie wykonuje preparaty mikroskopowe
• z niewielką pomocą nauczyciela nastawia ostrość mikroskopu i wyszukuje obserwowane elementy
OCENA BARDZO DOBRA
Uczeń:
• charakteryzuje wszystkie czynności życiowe organizmów
• wymienia hierarchicznie poziomy budowy organizmu roślinnego i organizmu zwierzęcego
charakteryzuje wybrane dziedziny biologii
· wykazuje zalety metody naukowej
• samodzielnie przeprowadza doświadczenie metodą naukową
• posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej
do rozwiązywania wskazanych problemów charakteryzuje cechy dobrego badacza• charakteryzuje funkcje wskazywanych części mikroskopu optycznego w kolejności tworzenia się obrazu obiektu
• wykonuje preparaty mikroskopowe, nastawia ostrość mikroskopu, rysuje obraz widziany pod mikroskopem optycznym
OCENA CELUJĄCA
Uczeń:
• porównuje poziomy organizacji organizmów u roślin i zwierząt,
• wymienia inne niż podane w podręczniku dziedziny biologii
• planuje i przeprowadza doświadczenie metodą naukową
• sprawnie posługuje się mikroskopem optycznym, samodzielnie wykonuje preparaty, rysuje dokładny obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem
DZIAŁ II - Budowa i czynności życiowe organizmów
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
• wymienia trzy najważniejsze pierwiastki budujące organizm
• wymienia wodę i sole mineralne jako elementy wchodzące w skład organizmu
• wskazuje białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu
• wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę życia
• podaje przykłady organizmów jedno-i wielokomórkowych
• obserwuje preparat nabłonka przygotowany przez nauczyciela
• na podstawie obserwacji preparatów, ilustracji i schematów wnioskuje o komórkowej budowie organizmów
• wymienia elementy budowy komórki roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej i grzybowej
• wyjaśnia, czym jest odżywianie się
• wyjaśnia, czym jest samożywność, cudzożywność
• podaje przykłady organizmów samożywnych, cudzożywnych
• wymienia rodzaje cudzożywności
• określa, czym jest oddychanie
OCENA DOSTATECZNA
• wymienia sześć najważniejszych pierwiastków budujących organizm
• wymienia produkty spożywcze, w których występują białka, cukry i tłuszcze
• wyjaśnia, dlaczego komórkę nazywamy podstawową jednostką organizmu
• wymienia organelle komórki zwierzęcej
• podaje przykłady komórki bezjądrowej i jądrowej
• wymienia funkcje elementów komórki roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej i grzybowej
• wskazuje fotosyntezę jako sposób odżywiania się
• wskazuje substancje biorące udział w fotosyntezie i wymienia produkty fotosyntezy
• krótko opisuje różne sposoby odżywiania się zwierząt
• wyjaśnia, w jaki sposób wskazany organizm cudzożywny pobiera pokarm
• wyróżnia oddychanie tlenowe i fermentację
• wskazuje organizmy uzyskujące energię z oddychania tlenowego i fermentacji
OCENA DOBRA
• wymienia wszystkie najważniejsze pierwiastki budujące organizm oraz magnez i wapń
• wyjaśnia, że woda i sole mineralne są związkami chemicznymi występującymi w organizmie
wymienia białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu i omawia role dwóch z nich
• opisuje kształty komórek zwierzęcych
• opisuje budowę komórki zwierzęcej na podstawie ilustracji
• z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje preparat nabłonka
• wyjaśnia, czym są komórki jądrowe i bezjądrowe oraz podaje ich przykłady
• samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej
• odróżnia pod mikroskopem elementy budowy komórki
• wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki
• z niewielką pomocą nauczyciela rysuje obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem
OCENA
BARDZO DOBEA
• wyjaśnia role wody i soli mineralnych w organizmie
• wymienia białka, cukry, tłuszcze i kwasy nukleinowe jako składniki organizmu i omawia ich role
• rozpoznaje na ilustracji elementy budowy komórki zwierzęcej i omawia ich funkcje
• wykonuje preparat nabłonka
• rozpoznaje organelle komórki zwierzęcej i rysuje jej obraz mikroskopowy
• omawia elementy i funkcje budowy komórki
• na podstawie ilustracji analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek, wskazuje cechy umożliwiające rozróżnienie komórek
• samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej, rozpoznaje elementy budowy komórki roślinnej i rysuje jej obraz mikroskopowy
• wyjaśnia, na czym polega fotosynteza
• omawia zależność przebiegu fotosyntezy od obecności wody, dwutlenku węgla i światła
• schematycznie zapisuje i omawia przebieg fotosyntezy
• na podstawie opisu przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla
na intensywność fotosyntezy
• charakteryzuje rodzaje cudzożywności występujące u różnych grup organizmów
• wykazuje przystosowania do pobierania pokarmów występujące u różnych grup organizmów cudzożywnych
• schematycznie zapisuje przebieg oddychania
• określa warunki przebiegu oddychania i fermentacji
• charakteryzuje wymianę gazową u roślin i zwierząt
z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże
OCENA CELUJĄCA
• omawia funkcje białek, cukrów, tłuszczów i kwasów nukleinowych w organizmie i wskazuje produkty spożywcze, w których one występują
• z dowolnego materiału tworzy model komórki, zachowując cechy organelli
• sprawnie posługuje się mikroskopem
• samodzielnie wykonuje preparat nabłonka i rysuje dokładny obraz widziany pod mikroskopem,
• analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek i wykazuje ich związek
z pełnionymi funkcjami• wyjaśnia, na czym polega cudzożywność roślin pasożytniczych i półpasożytniczych
DZIAŁ III - Wirusy, bakterie, protisty i grzyby
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
• wymienia nazwy królestw organizmów
• wymienia miejsca występowania wirusów i bakterii
• wymienia formy protistówi wskazuje miejsca ich występowania
• wymienia środowiska życia grzybów i porostów oraz podaje przykłady
OCEN DOSTATECZNA
• wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka
• podaje definicję gatunku
• wymienia nazwy królestw i podaje przykłady organizmów należących do danego królestwa
• opisuje cechy budowy wirusów i bakterii oraz podaje ich przykłady
• wymienia cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów
• wykazuje różnorodność protistów, wymienia przedstawicieli poszczególnych grup protistów oraz podaje czynności życiowe wskazanych grup protistów
• wymienia cechy pozwalające zaklasyfikować organizm do grzybów
• omawia wskazaną czynność życiową grzybów oraz podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i dla człowieka
OCENA DOBRA
• wykazuje hierarchiczną strukturę jednostek klasyfikacji biologicznej
• charakteryzuje wskazane królestwo
• wykazuje, dlaczego wirusy nie są organizmami
• rozpoznaje formy morfologiczne bakterii widoczne na ilustracji, omawia wybrane czynności życiowe bakterii
• charakteryzuje wskazane grupy protistów
• wykazuje chorobotwórcze znaczenie protistów
• opisuje czynności życiowe protistów – oddychanie, odżywianie, rozmnażanie się,
• wykazuje znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka
• analizuje różnorodność budowy grzybów
• wyjaśnia sposoby oddychania i odżywiania się grzybów
• wykazuje, że porosty są zbudowane z grzybni i glonu
OCENA
BARDZO DOBRA
• porównuje wcześniejsze i współczesne zasady klasyfikacji organizmów
• wyjaśnia zasady nadawania nazw gatunkom przedstawia cechy organizmów,
na podstawie których można je zaklasyfikować do danego królestwa• omawia wpływ bakterii na organizm człowieka oraz wskazuje drogi wnikania ich
do organizmu• prezentuje wszystkie czynności życiowe bakterii
• ocenia znaczenie wirusów i bakterii w przyrodzie i dla człowieka
• porównuje czynności życiowe poszczególnych grup protistów
• wymienia choroby wywoływane przez protisty
• zakłada hodowlę protistów, rozpoznaje protisty pod mikroskopem, rysujei z pomocą nauczyciela opisuje budowę protistów
• określa znaczenie poszczególnych komponentów w budowie plechy porostu
• rozpoznaje różne formy morfologiczne porostów i podaje ich nazwy
• opisuje czynności życiowe grzybów – odżywianie, oddychanie i rozmnażanie się
OCENA CELUJĄCA
• z pomocą nauczyciela korzysta z różnych kluczy do oznaczania organizmów żyjących
w najbliższej okolicy• przeprowadza doświadczenie z samodzielny otrzymywaniem jogurtu
• wskazuje zagrożenia epidemiologiczne chorobami wywoływanymi przez protisty
• wskazuje drogi zakażenia chorobami wywoływanymi przez protisty oraz zasady zapobiegania tym chorobom
• analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie
i dla człowieka• proponuje sposób
badania czystości powietrza na podstawie informacji o wrażliwości porostów
na zanieczyszczenia• wyjaśnia, dlaczego porosty określa się mianem organizmów pionierskich
Dział IV - Tkanki i organy roślinne
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
• wymienia podstawowe rodzaje tkanek roślinnych oraz z pomocą nauczyciela rozpoznaje na ilustracji tkanki roślinne
• wymienia podstawowe funkcje korzenia, łodygi, liści
• rozpoznaje elementy budowy liścia
• rozpoznaje liście pojedyncze i liście złożone
OCENA DOSTATECZNA
• określa najważniejsze funkcje wskazanych tkanek roślinnych
• opisuje rozmieszczenie wskazanych tkanek w organizmie roślinnym
• rozpoznaje na ilustracji rodzaje tkanek roślinnych
• rozpoznaje na ilustracjach modyfikacje korzeni
• omawia budowę zewnętrzną korzenia i jego podział na poszczególne strefy
• wyjaśnia różnicę między pędem a łodygą
• wskazuje części łodygi roślin zielnych
OCENA DOBRA
• wskazuje cechy adaptacyjne tkanek roślinnych do pełnienia określonych funkcji
• na podstawie opisu rozpoznaje wskazane tkanki roślinne
• wykazuje związek modyfikacji korzenia
z adaptacją do środowiska zajmowanego przez roślinę
• omawia funkcje poszczególnych elementów pędu
• na okazie roślinnym lub ilustracji wskazuje i omawia części łodygi
• na podstawie materiału zielnikowego lub ilustracji rozpoznaje różne modyfikacje liści
rozróżnia typy ulistnienia łodygi
OCENA
BARDZO DOBRA
• przyporządkowuje tkanki do organów i wskazuje na hierarchiczną budowę organizmu roślinnego
• wykorzystuje wiedzę o tkankach do wyjaśnienia sposobu pobierania wody przez roślinę
• na podstawie ilustracji lub materiału roślinnego klasyfikuje przekształcone korzenie
wykazuje modyfikacje łodygi ze względu na środowisko, w którym żyje roślina
• analizuje modyfikacje liści ze względu na środowisko zajmowane przez roślinę
OCENA CELUJĄCA
• projektuje doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia w górę rośliny
DZIAŁ V - Różnorodność roślin
OCENA DOPUSZCZAJĄCA
• na podstawie ilustracji lub żywych okazów rozpoznaje mchy wśród innych roślin oraz
wymienia miejsca ich występowania.
• wymienia miejsca występowania paprotników oraz rozpoznaje paprotniki wśród innych roślin
• wymienia miejsca występowania roślin nagonasiennych o okrytonasiennych, rozpoznaje je na ilustracji
• przedstawia sposoby rozprzestrzeniania się owoców
• wymienia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie
OCENA DOSTATECZNA
• podaje nazwy elementów budowy mchów
• podaje nazwy organów paproci
• wyjaśnia rolę poszczególnych organów paprotników
• wyjaśnia funkcje kwiatów i nasion
• omawia budowę rośliny nagonasiennej na przykładzie sosny
• wykazuje różnorodność form roślin okrytonasiennych
podaje nazwy elementów budowy kwiatu odróżnia kwiat od kwiatostanu
• omawia budowę owoców i wymienia ich rodzaje
• wymienia etapy kiełkowania nasion
• podaje przykłady znaczenia roślin okrytonasiennych dla człowieka
OCENA DOBRA
• na podstawie ilustracji lub żywych okazów rozpoznaje elementy budowy mchów
i wyjaśnia ich funkcje
• omawia znaczenie mchów w przyrodzie i dla człowieka
• z niewielką pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy
• wyjaśnia znaczenie paprotników w przyrodzie i dla człowieka
• wymienia przystosowania roślin nagonasiennych do warunków życia
• omawia funkcje poszczególnych elementów kwiatu
• rozpoznaje formy roślin okrytonasiennych
• wymienia sposoby zapylania kwiatów
• wykazuje zmiany zachodzące w kwiecie po zapyleniu
• określa rolę owocni w klasyfikacji owoców
• wyjaśnia funkcje poszczególnych elementów nasienia
• ocenia znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie
• rozpoznaje na ilustracji pięć gatunków roślin okrytonasiennych występujących w Polsce
OCENA BARDZO DOBRA
• wyjaśnia, dlaczego mchy uważane są za najprostsze rośliny lądowe
• na podstawie ilustracji lub żywych okazów wykazuje różnorodność organizmów zaliczanych do paprotników
• wykazuje przystosowania roślin nagonasiennych do środowiska
• omawia znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i dla człowieka
• omawia cykl rozwojowy roślin okrytonasiennych
• w wykazuje adaptacje budowy owoców do sposobów ich rozprzestrzeniania się
• na podstawie ilustracji lub okazu naturalnego omawia budowę nasion
• zakłada hodowlę roślin za pomocą rozmnażania wegetatywnego
• wyjaśnia, dlaczego kwiatostany ułatwiają zapylanie
OCENA CELUJĄCA
• na podstawie informacji o budowie mchów wykazuje ich rolę w przyrodzie
• wykonuje portfolio dotyczące różnorodności paprotników
• rozpoznaje rodzime gatunki roślin nagonasiennych
• określa, z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka
• wyjaśnia wpływ różnych czynników na kiełkowanie nasion
• rozpoznaje na ilustracjach dwanaście gatunków roślin okrytonasiennych występujących w Polsce